Útdráttur
Reglugerð (ESB) 2017/2402 kveður á um almennan ramma fyrir verðbréfun og gerð sértæks ramma fyrir einfalda, gagnsæja og staðlaða verðbréfun (STS-reglugerðin). Verðbréfun er ein tegund fjármögnunarviðskipta fjármálastofnana og álitin mikilvægur þáttur í vel starfhæfum fjármálamarkaði, enda sé hún byggð á traustu skipulagi.
Nánari efnisumfjöllun
Reglugerð (ESB) 2017/2402 kveður á um almennan ramma fyrir verðbréfun og gerð sértæks ramma fyrir einfalda, gagnsæja og staðlaða verðbréfun (STS-reglugerðin). Verðbréfun er ein tegund fjármögnunarviðskipta fjármálastofnana og álitin mikilvægur þáttur í vel starfhæfum fjármálamarkaði, enda sé hún byggð á traustu skipulagi. STS-reglugerðin tók gildi í ESB í ársbyrjun 2019.Með verðbréfun er átt við viðskiptasamning eða kerfisfyrirkomulag þar sem greiðslufallsáhætta tengd kröfu eða kröfusafni (áhættuskuldbindingu eða safni áhættuskuldbindinga), t.d. lánasafni, er lagskipt í hluta (áhættulög) og umbreytt í framseljanlegar verðbréfaðar afurðir sem seldar eru til fjárfesta. Hagnaður fjárfestis er háður afkomunni af undirliggjandi kröfu eða kröfusafni og forgangsröðun áhættulaga ákvarðar dreifingu taps á líftíma viðskiptasamningsins eða kerfisfyrirkomulagsins. Verðbréfun er ein tegund fjármögnunarviðskipta fjármálastofnana og álitin mikilvægur þáttur í vel starfhæfum fjármálamarkaði, enda sé hún byggð á traustu skipulagi. Verðbréfun gerir mögulega breiðari dreifingu áhættu innan fjármálageirans og getur hjálpað til að losa um fjármagn á efnahagsreikningi upphafsaðila, sem aftur gerir frekari lánveitingar til atvinnulífsins mögulegar, eins og segir í 4. lið inngangsorða STS-reglugerðarinnar. Almennt geti verðbréfun aukið skilvirkni fjármálakerfisins og stuðlað að auknum fjárfestingartækifærum.Markmið STS-reglugerðarinnar er að koma á styrkri lagaumgjörð í kringum verðbréfunarviðskipti með það að markmiði að draga úr áhættunni sem felst í verðbréfun og tryggja aðgreiningu einfaldra, gagnsærra og staðlaðra verðbréfunarafurða frá flóknum, ógagnsæjum og áhættusamari afurðum. Í reglugerðinni eru helstu lykilhugtök verðbréfunar skilgreind og settar fram almennar kröfur sem gerðar eru til allra tegunda verðbréfunar, auk þess sem settar eru fram sértækar kröfur til nýrrar og staðlaðrar tegundar verðbréfunar, svokallaðrar STS-verðbréfunar (e. simple, transparent and standardized).Af almennum kröfum STS-reglugerðarinnar til allra tegunda verðbréfunar má nefna að sala til almennra fjárfesta er háð takmörkunum (3. gr.), kröfur um áreiðanleikakönnun gilda um alla stofnanafjárfesta (5. gr.), gerð er krafa um eftirhald áhættu (6. gr.), gagnsæiskröfur skilgreindar og skulu upplýsingar gerðar tiltækar verðbréfunarskrá (7. gr.), bann lagt við endurverðbréfun (8. gr.) og kveðið á um beitingu sömu viðmiða um lánveitingu á áhættuskuldbindingar sem til stendur að verðbréfa og þeim sem upphafsaðili, umsýsluaðili og upphaflegir lánveitendur beita á óverðbréfaðar skuldbindingar (9. gr.).Sértækar kröfur eru skilgreindar til einfaldrar, gagnsærrar og staðlaðrar verðbréfunar í 4. kafla STS-reglugerðarinnar (með áorðnum breytingum) og ekki heimilt að nota auðkenninguna ´STS´ um aðra verðbréfunargerninga en rúmast innan gildissviðs hans:Í fyrsta lagi er um að ræða hefðbundna STS-verðbréfun án eignatryggðra skammtímaskuldabréfa (19.-22. gr.).Í öðru lagi STS-verðbréfun eignatryggðra skammtímaskuldabréfa (23.-26. gr.).Í þriðja lagi STS-verðbréfun á efnahagsreikningi upphafsaðila, þ.e. svokölluð gerviverðbréfun sem uppfyllir kröfur 26. gr. a-26. gr. e.Verðbréfunaraðilum í EFTA ríkjunum innan EES ber að tilkynna Eftirlitsstofnun EFTA um að STS-verðbréfun uppfylli kröfur samkvæmt framangreindu (þ.e. svonefnd STS-tilkynning, sbr. 27. gr.), svo og án tafar ef breyting verður þar á, og skal birta opinberlega lista yfir allar verðbréfanir sem STS-tilkynningar berast um. Fela má þriðja aðila, með starfsleyfi samkvæmt 28. gr. STS-reglugerðarinnar, að sannprófa að STS-viðmið séu uppfyllt.Ákvæði 3. kafla STS-reglugerðarinnar (10.-17. gr.) fjalla um skilyrði og verklag við skráningu verðbréfunarskrár hjá Evrópsku verðbréfamarkaðseftirlitsstofnuninni (ESMA). Að því er EFTA ríkin innan EES-varðar gegnir Eftirlitsstofnun EFTA hlutverki ESMA, með vísan til laga um evrópskt eftirlitskerfi á fjármálamarkaði, nr. 24/2017. Afleiðuviðskiptaskrá sem þegar er skráð skv. reglugerð (ESB) nr. 648/2012 (sbr. lög nr. 15/2018 um afleiðuviðskipti, miðlæga mótaðila og afleiðuviðskiptaskrár) getur óskað eftir framlengingu skráningar sem verðbréfunarskrá.Áhersla er lögð á að efla bæði eindar- og þjóðhagsvarúðareftirlit með verðbréfamarkaði í STS-reglugerðinni, enda brýnt að taka tillit til mögulegrar áhættu af aukinni innbyrðis samtengingu og óhóflegri skuldsetningu sem verðbréfun getur skapað. Samkvæmt reglugerðinni ber aðildarríkjum að tryggja lögbærum yfirvöldum allar nauðsynlegar valdheimildir til að þau geti sinnt eftirliti með því að farið sé að kröfunum auk þess sem Evrópsku verðbréfamarkaðseftirlitsstofnuninni (ESMA) og Evrópska kerfisáhætturáðinu (ESRB) eru falin tiltekin eftirlitshlutverk.STS-reglugerðin tók gildi í ESB 1. janúar 2019. Henni var breytt með reglugerð (ESB) 2021/557 er miðaði sérstaklega að því að gera lánastofnunum kleift að draga út kostnaði og losa um fjármagn fyrir endurbótaferlið eftir efnahagslega áfallið sem heimsfaraldur kórónuveiru hefur valdið. Upphafleg STS-reglugerð heimilaði eingöngu að verðbréfanir með raunverulegu framsali væru merktar sem STS, en með breytingareglugerðinni var opnað á verðbréfun á efnahagsreikningi upphafsaðila, að uppfylltum nánari skilyrðum.
