Akrýlamíð - 32017R2158

Akrýlamíð er lífrænt efnasamband sem myndast náttúrulega þegar matvæli eru tilreidd við hitastig sem er yfirleitt hærra en 120 °C og lítinn raka. Efnið myndast aðallega í bökuðum, steiktum eða grilluðum kolvetnisauðugum matvælum þegar hráefnin innihalda forefni þess, eins og t.d. kornvörur, kartöflur og kaffibaunir. Aðrir þættir sem geta haft áhrif á magn akrýlamíðs er hráefnið sjálft, ræktunarskilyrði og geymsla þess.

Efnið akrýlamíð hefur verið rannsakað töluvert, m.a. á dýrum og hefur Matvælaöryggisstofnun Evrópu staðfest mat sitt um að akrýlamíð í matvælum kunni að auka áhættu neytenda í öllum aldursflokkum á því að fá krabbamein. Efnið er fyrir hendi í margs konar hversdagslegum matvælum og því er áhætta fyrir alla neytendur af efninu, en börn eru sá aldurshópur sem verður fyrir váhrifum á grundvelli líkamsþyngdar. Núverandi gildi fæðutengdra váhrifa frá akrýlamíði í öllum aldursflokkum benda til þess að krabbameinsvaldandi áhrif þess séu áhyggjuefni. Efnið getur auk þess verið skaðlegt fyrir erfðaefni.

Nauðsynlegt er að reyna að draga úr tilvist akrýlamíðs í matvælum, þegar hráefnin innihalda forefni þess, með því að mæla fyrir um viðeigandi mildandi ráðstafanir en það er gert í reglugerð (ESB) 2017/2158. Hægt er að minnka innihald akrýlamíðs með mildandi nálgun, s.s. með því að koma góðum hollustustarfsvenjum í framkvæmd og beita aðferðum sem byggjast á meginreglum um greiningu á hættu og mikilvæga stýristaði (GáHMSS).
Hinar mildandi ráðstafanir sem eru settar fram í reglugerðinni byggjast á núverandi þekkingu á sviði tækni og vísinda, og sýnt hefur verið fram á að þær leiði til minni innihalds akrýlamíðs án þess að hafa neikvæð áhrif á gæði og örverufræðilegt öryggi vörunnar.

Reglugerðin gerir þá kröfu til stjórnenda matvælafyrirtækja að tryggja að magn akrýlamíðs fari ekki yfir viðmiðunarmörkin sem sett eru fram í reglugerðinni og í því felst m.a. að gerðar séu mælingar á akrýlamíði. Reglurnar eru mismunandi eftir tegund og stærð fyrirtækja, og eftir því hvað þau framleiða. Greinarmunurinn er þá helst á milli stærri og minni matvælafyrirtækja, hvar hin síðar nefndu framleiða tilbúinn mat beint til neytenda eins og t.d. matarvagnar (e. food trucks) en þar eru kröfurnar vægari og líklegt að auðveldara sé fyrir slík fyrirtæki að hagræða í vinnslunni til að minnka myndun akrýlamíðs.

En líkt og var rakið að ofan þá er efnið akrýlamíð krabbameinsvaldandi og því er afar mikilvægt fyrir neytendur og lýðheilsu almennt að minnka myndun þess eins og hægt er í framleiðsluferlinu.